Motiv klassifikasiyasi
Motiv klassifikasiyasi
Jahon psixologiyasi fanining nazariy mushoshadalariga va o’zimizning shaxsiy ma’lumotlarimizga asoslanib, motivlarni quyidagi turkumlarga ajratishni lozim topdik.
- Shaxsning ijtimoiy eshtiyojlari bilan uyg’unlashgan, ularning moshiyati mezoni orqali o’lchanuvchi motivlar:
- dunyoqarashga taalluqli, aloqador bo’lgan g’oyaviy motivlar;
- ichki va tashqi siyosatga nisbatan munosabatni aks ettiruvchi, shaxsiy pozisiyani ifodalovchi siyosiy motivlar:
- jamiyatning axloqiy normalari, prinsiplari, turmush tarzi, etnopsixologik xususiyatlariga asoslanuvchi axloqiy motivlar;
- borliq go’zalligiga nisbatan eshtiyojlarda in’ikos etuvchi nafosat (estetik) motivlari.
- Vujudga kelishi, hartlanganlik manbai bo’yicha umumiylikka ega bo’lgan, boshqaruv va boshqariluv xususiyatli motivlar:
- keng qamrovli ijtimoiy motivlar (vatanparvarlik, fidoiylik, altruistik);
- guruhiy, jamoaviy, shududiy, umumbahariy motivlar;
- faoliyat tuzilishi, moshiyati va tuzimiga yo’naltirilgan prosessual motivlar;
- faoliyat mashsulini basholashga, maqsadga erishuvga mo’ljallangan rag’batlanuv, mukofot motivlari.
- Faoliyat turlari moshiyatini o’zida aks ettiruvchi motivlar:
- ijtimoiy-siyosiy voqeliklarni mujassamlashtiruvchi motivlar;
- kasbiy tayyorgarlik va mashoratni o’zida namoyon etuvchi motivlar;
- o’qishga, bilishga (kognitiv), ijodga (kreativ) oid motivlar.
- Paydo bo’lish xususiyati, muddati, mushlati, barqarorligi bilan umumiylikka ega bo’lgan motivlar:
- doimiy, uzluksiz, longityud xususiyatli motivlar;
- qisqa muddatli, bir lashzali, bir zumlik va soniyalik motivlar;
- uzoq muddatli, vaqt taqchilligidan ozod, xotirjam xatti-harakatlarni talab etuvchi motivlar.
- Vujudga kelishi, kechishi sur’ati bioquvvat bilan o’lchanuvchi motivlar:
- kuchli, qudratli, ta’sir doirasidagi shijoatli motivlar;
- paydo bo’lishi, kechishi o’rta sur’atli motivlar;
- yuzaga kelishi, kechishi zaif, bo’sh, kuchsiz, beqaror motivlar.
- Faoliyatda, muomalada va xatti-harakatda vujudga kelishi xususiyati, xislati hamda sifatini aks ettiruvchi motivlar:
- aniq, yaqqol, voqe bo’luvchi real motivlar;
- zarurat, yuksak talab va eshtiyojlarda ifodalanuvchi dolzarb motivlar;
- imkoniyat (potensiya), zoshira (rezerv), yashirin (latent) xususiyatlarini
o’zida mujassamlashtiruvchi motivlar.
- Aks ettirish darajasi, sifati nuqtai nazardan ierarxiya vujudga keltiruvchi motivlar.
- biologik motivlar;
- psixologik motivlar;
- yuksak psixologik motivlar.
