PIFAGOR HAQIDA

PIFAGOR HAQIDA HAQIDA

PIFAGOR HAQIDA

PIFAGOR HAQIDA (miloddan awalgi taxminan 570 — 500-yillar)

Bu yunon olimining hayoti haqida uning Samos orolida tug‘ilganligi va 2500 yilcha avval Kroton (Italiyadagi qadimgi yunon koloniyasi)ga kelib yashab qolganligi malum, xolos.

Bu yerda u falsafiy maktab, siyosiy partiya hamda diniy birodarlikni mujassamlashtirgan ittifoq (pifagorchilar ittifoqi) tuzgan va o’z shogirdlari — pifagorchilar bilan birgalikda ilm-fan bilan shug’ullangan.

Son barcha narsaning mohiyati, olam esa sonlar va ular orasidagi munosabatlarning uyg’unlashuvi degan g’oyalar Pifagor falsafasida ilgari surilgan.

Shogirdlari fanda nimani kashf etgan bo‘lsalar, ularning hammasini ustozimizning kashfiyoti, deb hisoblashgan. Shu sababli ko‘pgina muhim ilmiy kashfiyotlar Pifagor nomi bilan boglanadi.

Geometriyada mashhur Pifagor teoremasi, shuningdek to’g’ri ko‘p burchaklar va ko’pyoqlilarning tuzilishi; geografiya va astronomiyada — Yer shar shaklida ekanligi va unga o’xshash boshqa dunyolar ham mavjudligi; musiqada tor yoki nay bilan u chiqarayotgan ovozning uzunqisqaligi o’rtasida uzviy bogliqlik borligi haqidagi kashfiyotlar shular jumlasidandir. Muhimi, bularning barchasi ikki yarim ming yil muqaddam qilingan kashfiyotlardir.

Pifagor kashfiyotlari ichida eng muhimlaridan biri uning teoremasi — maktabda o qitiladigan Pifagor teoremasidir.

Bu teorema to‘g‘ri burchakli uchburchak tomonlari haqidagi teorema bo‘lib, unga ko‘ra, agar to‘g‘ri burchakli uchburchak tomonlari bir xil masshtabda o’lchangan bolsa, uchburchak katetlari uzunliklari kvadratlari yig‘indisi gipotenuza uzunligi kvadratiga teng:

a2 + b2 = c2

Bunda a2 va b2 — katetlar, c2 — gipotenuza.

Bu teorema qadimgi Misr va Bobilda ma’lum bo’lgan, lekin birinchi isboti Pifagorga tegishli deb hisoblanadi. Hozir teoremaning o‘ndan ortiq isboti ma’lum.

Pifagor vafotidan so’ng u haqda ko’plab afsonalar to’qilganiga ajablanmasa ham bo’ladi.

Masalan, yigitlik chog’ida Misrga borgan, bu yerda uzoq vaqt istiqomat qilib, misrlik kohinlar qolida tahsil ko’rgan; so‘ngra Hindiston tomonga, Gang daryosi bo’ylarida sayohatga jo‘nab, u yerda din ahli bilan suhbat qurgan, deb ishontirmoqchi bo’lishgan. Shuningdek, u o’zining mashhur teoremasini isbotlaganida, ilhom parilariga minnatdorchilik sifatida yuzta buqa so’ydirgan, deb hikoya qilishadi. Bular, albatta, afsona.

Pifagor va shogirdlarining kashfiyotlari esa haqiqatan ham bo’lgan, ular yashayapti va abadiy yashayveradi.

Оцените статью
HAQIDA
Добавить комментарий
Яндекс.Метрика